 |
Eén van de meest gestelde vragen van mijn cursisten is: “Hoe krijg jij die achtergronden zo zacht en dromerig? Vervaag je dat later in Photoshop?” Het antwoord is simpel: nee. Ik vervaag de achtergrond niet achteraf. En nee, ik draai mijn diafragma niet dicht als ik een grote groep fotografeer.
De basis ligt in iets heel anders: je apparatuur écht kennen, begrijpen wat je camera én je lenzen doen, en daar bewust mee spelen. Het is net zoals autorijden; al heb je nog zo’n mooie auto, als je niet weet hoe het werkt, komt je geen meter vooruit of je rijdt -in het ergste geval- meteen tegen een paal aan. Dus je zal eerst moet oefenen zodat het in je systeemgeheugen zit. Dan gaat het daarna vanzelf.
Met fotograferen is het net zo. Een foto moet — net als de schets van een schilder — al goed uit je camera komen. Als de basis klopt, hoef je in de nabewerking nauwelijks nog iets te doen. Zelf werk ik altijd met prime telelenzen met een groot diafragma, omdat ik hou van die boterzachte achtergrond waarbij mijn onderwerp echt centraal staat in het beeld. Bovendien maakt een lens met een vast brandpunt mij creatiever omdat ik moet “zoomen” met mijn voeten. Daarnaast is een prime vrijwel altijd lichtsterker én scherper omdat het glas niet over elkaar heen beweegt zoals bij een zoomlens. Dus de achtergrond wordt nog dromeriger dan met een zoomlens en je onderwerp scherper.
In combinatie met het goed sturen van natuurlijk licht levert dat die dromerige, schilderachtige beelden op waar ik zo van houd. Het maakt voor mij niet uit of er één persoon voor de lens staat of een groep van twintig — mijn diafragma staat gewoon helemaal open, en toch is iedereen scherp.
Wil je weten hoe dat kan? Dat ga ik je hieronder stap voor stap uitleggen:
1. De “focal plane” – denk aan een onzichtbare muur
Stel je voor dat je voor je een groot stuk karton rechtop houdt. Dat karton is als een onzichtbare muur:
- Alles wat precies op die muur staat, is scherp.
- Alles wat ervoor of erachter staat, wordt wazig.
Dat karton is je focal plane oftewel je scherptevlak. Je camera stelt scherp op één vlak, en hoe dun of dik dat vlak is, hangt o.a. af van je diafragma. Bij een groot diafragma, zoals f/1.8, is dat vlak flinterdun. Jouw positie is hierbij ook bepalend. Zelfs 10 cm naar voren of achteren kan het verschil maken tussen scherp en wazig.
 |
| Hier zie je goed hoe het scherptevlak werkt: haar voetjes vallen precies in het vlak, terwijl de duiven vóór en achter haar zacht onscherp zijn. - EF 85mm F/1.2 - |
2. Iedereen scherp bij groepsfoto’s (ook op f/1.8)
Bij groepsfoto’s lijkt die dunne scherpte soms lastig, maar met een paar slimme trucs krijg je iedereen haarscherp, zélfs met een groot diafragma:
Tip 1: Zet iedereen netjes in één vlak
Laat je groep in een rechte lijn staan. Geen halve cirkels of ‘trappetjes’. Zo staan ze allemaal netjes op dezelfde onzichtbare muur. Vergeet ook vooral niet om ze niet teveel naar de randen te zetten. Want als je werkt met een groot diafragma loop je het risico dat de randen wat onscherper zijn.
Tip 2: Ga iets verder van de groep af
Als je heel dichtbij fotografeert, is je scherptevlak maar een paar centimeter diep. Door een paar meter achteruit te stappen, wordt het vlak optisch dikker, waardoor iedereen binnen de scherpte valt.
Tip 3. Stel scherp in het midden
Niet op de voorste persoon scherpstellen, maar op iemand in het midden van de rij. Of in elk geval ergens in het midden. Zo verdeel je de scherpte evenwichtiger naar voren en achteren. Dat hoeft niet perse een oog te zijn. Want in het Focal plane is alles, zowel horizontaal als verticaal scherp.
Bonustip: Zet je groep niet teveel naar de randen van je kader. Want als je werkt met een groot diafragma loop je het risico dat de randen wat onscherper zijn en kun je bovendien vervorming krijgen. Iets meer je groep in het midden is prima.
3. Achtergrondafstand – de geheime saus voor dromerige bokeh
Het is niet alleen je diafragma wat bepaalt hoe wazig je achtergrond wordt. De afstand tussen je onderwerp en de achtergrond speelt ook een gigantische rol.
- Staat je model strak tegen een muur? Dan blijft die muur zichtbaar.
- Staat je model 5 meter ervoor? Dan verandert die muur in een zachte, schilderachtige waas.
Hoe verder de achtergrond weg is, hoe vager deze wordt.
Zet je groep of persoon dus niet vlak voor een heg of muur, maar laat ruimte achter hen. Vooral met telelenzen werkt dit geweldig goed. Werk je met een lens van 50mm of korter, dan bereik je het tegenovergestelde effect en druk je de achtergrond naar achteren waardoor deze juist scherper wordt en verder van je onderwerpen lijkt.
4. Waarom langere lenzen de achtergrond zachter maken
Veel mensen denken: “Als ik maar een 50 mm f/1.2 gebruik, krijg ik hetzelfde effect.” Maar nee — de achtergrond ziet er dan écht anders uit. Dat komt door twee dingen: compressie en scherptediepte.
Compressie
Met een langere lens (bijv. 85 mm of 135 mm) sta je verder weg, en daardoor lijkt de achtergrond dichter naar het onderwerp toe te komen. Alles wordt optisch een beetje “in elkaar gedrukt”. Dat geeft die typische zachte, filmische look. Een 70-200 mm werkt ook prima mits je deze inzoomt tot 135mm of het liefst, meer, hoe meer je inzoomt, hoe vager de achtergrond wordt. Nadeel is dat je dan zelf ook een stuk verder weg staat van je onderwerp. En dat moet je wel passen. Persoonlijk sta ik het liefst zo ver mogelijk van mijn modellen af. Zij in hun bubbel en ik in de mijne..
 |
| 135mm F/1.8 |
Minder scherptediepte
Bij dezelfde diafragmawaarde geeft een langere lens altijd een ondiepere scherptediepte dan een kortere. Dus bij 135 mm f/2.8 krijg je vaak een zachtere achtergrond dan bij 50 mm f/1.4.
Praktisch verschil
- 📷 50 mm → meer omgeving zichtbaar, achtergrond oogt drukker.
- 📷 85 mm → achtergrond begint mooi te vervagen.
- 📷 Vanaf 100 mm → achtergrond lijkt dichterbij en verandert in een zachte waas met prachtige bokeh.
Zelfs bij f/4 kun je met bijvoorbeeld een 135 mm nog dromerige portretten maken als de achtergrond maar ver genoeg weg is.
Het is natuurlijk niet zo dat je met een 50 mm op F/1.4 geen dromerige achtergrond kunt krijgen. Alleen moet je dan wel dichterbij je onderwerp gaan staan. Ook hier is weer jouw afstand tot je onderwerp bepalend voor de scherpte of onscherpte.
Nog een extra tip: Heb je geen "lange" lens maar wel een 100 mm F/2.8 macro lens, gebruik deze dan eens. Deze wordt vaak over het hoofd gezien als portretlens maar behalve voor macro is het ook een mooie lens voor het maken van dromerige portretten.
Samengevat
- De focal plane is je scherptevlak. Zie het als een onzichtbare muur.
- Groot diafragma = dunne muur → let op je opstelling.
- Zet je groep in één vlak, stel scherp in het midden en stap wat naar achter voor meer marge.
- Zorg dat je groep niet te dicht op de randen van je kader staat om onscherpte of vervorming te voorkomen.
- Achtergrondafstand bepaalt hoe zacht de achtergrond wordt.
- Langere lenzen (vanaf 85mm) zorgen voor compressie en minder scherptediepte → dromerige bokeh.
- De foto moet in de basis goed zijn. Als je dit snapt, hoef je achteraf nauwelijks na te bewerken.
Tot slot
Fotografie is geen trucje dat je achteraf in Photoshop of Lightroom veel aanpast. Het is vooral leren kijken, begrijpen wat je lens, camera en vooral het licht doet én bewust keuzes maken.
Ga er maar eens mee spelen. Zet iemand dicht tegen een achtergrond en fotografeer met 50 mm f/1.8. Verplaats die persoon daarna 5 meter naar voren en pak een langere lens. Je zult zelf zien hoe groot het verschil is.
Als je dit onder de knie hebt, heb je geen “magisch Photoshop-filter” meer nodig. Je camera en lens kunnen het zelf — en jij ook.
Ben je klaar voor je volgende stap?
Als je écht wilt dat jouw foto’s die dromerige sfeer krijgen, dan is licht onmisbaar.
Het juiste gebruik van licht maakt het verschil tussen een “mooie foto” en een beeld dat mensen en voor al jezelf, écht raakt.
Tijdens mijn workshops neem ik je stap voor stap mee in hoe je het licht echt voor je laat werken. Je leert heel bewust, scherp en creatief te kijken én te klikken. Daardoor ontstaan beelden die al uit de camera diepte, sfeer en kracht hebben — precies zoals je het voor je zag toen je de foto maakte.
Neem gerust een kijkje bij mijn cursusaanbod. Als je voelt dat je klaar bent om verder te groeien om je foto's nog meer zeggingskracht te geven, dan is dit misschien wel een mooie volgende stap voor jou.
-- NAAR MIJN CURSUSAANBOD --
 |
| 200mm F/2.0 |
Een reactie posten